Rioja – hiszpański temperament w kieliszku

Jako pierwsi winorośl na terenach dzisiejszej Hiszpanii, głównie w Andaluzji i u podnóża Pirenejów, uprawiali greccy oraz feniccy osadnicy. Historia winiarstwa tego kraju jest więc dość długa, choć zarówno uprawa, jak i produkcja win, znacząco rozwinęły się dopiero w I wieku przed naszą erą – już po podboju Półwyspu Iberyjskiego przez Rzymian. Nowa era przyniosła jednak najazdy barbarzyńców oraz plemion arabsko-berberyjskich, co spowodowało upadek przemysłu winiarskiego. Ponowny rozkwit datowany jest dopiero na XIV i XV wiek. Z kolei XVII i początek XVIII wieku przyniosły nowe rynki zbytu, głównie za sprawą podbitej przez Hiszpanów Ameryki. Największy rozkwit hiszpańskiego winiarstwa przypada jednak na drugą połową XIX wieku. To poniekąd zasługa Francji, której winnice poddały się epidemii filoksery (mszycy, szkodnika winnic), która zniszczyła tysiące, a nawet miliony hektarów winnic w Europie, ale przede wszystkim we Francji. La Rioja wykorzystała wówczas swoją szansę.

W tamtym czasie najsłynniejszy dziś region winiarski Hiszpanii produkował czerwone wino metodą bordoską. Braki na rynku francuskim spowodowały natomiast, że wino hiszpańskie było bardzo chętnie sprowadzane do Francji. Kolejny ważny etap przypada na lata 80. i 90. ubiegłego wieku, kiedy La Rioja odczuła konkurencję ze strony innych hiszpańskich regionów. Rozkwit winiarstwa w Ribera del Duero czy Prioracie jednak nie tylko nie zaszkodził, lecz za sprawą zwiększonego wysiłku winiarzy zaowocował nową generacją win Rioja.

Trzy podregiony

Rioja, jako region uprawy winorośli, dzieli się na trzy podregiony:

• Rioja Alta naznacza najbardziej wysunięty na zachód obszar, posiadając w swych granicach kręte brzegi rzeki Ebro. Ten wilgotny i górzysty teren daje wina eleganckie, a zarazem dość kwasowe z mniejszą ilością ciała oraz umiarkowaną kwasowością.
• Rioja Alavesa, położona w baskijskiej części Hiszpanii, daje wino o silnie owocowym charakterze. Można powiedzieć, iż jest to odrębny kraj z własnym językiem, władzami oraz, do niedawna, subwencjami. Nieco niżej posadowiony podregion charakteryzuje się południowym położeniem, co sprawia, iż tutejsze wina są bardziej miękkie w strukturze i szybciej dojrzewają.
• Rioja Baja jest największą częścią regionu, okalającą cieplejszy wschód. Tu gleby aluwialne, naniesione przez rzekę Ebro, ciągną się od Logrono aż do Nawarry. Podregion ten słynie z uprawy garnachy, z której powstają między innymi wina proste, wysokoalkoholowe, spożywane na co dzień.

Co się tu uprawia?

Dominującą uprawą winorośli w regionie Rioja jest tempranillo (75% upraw), charakteryzujące się szlachetnymi taninami i potencjałem bardzo długiego dojrzewania. Drugim ważnym szczepem, uprawianym w większości w Rioja Baja, lubiącym łączyć się z tempranillo, jest garnacha, dająca winu ciało oraz kolor. Kolejnym szczepem dającym czerwone wina jest mazuelo (carignan), używane często do kupaży. Swoim udziałem wnosi solidną kwasowość oraz kolor, natomiast w minimalnym stopniu aromaty i strukturę.

W mniejszym stopniu napotkać tu można szczepy graciano, maturana tinta. Uprawiane odmiany białe, zajmujące zaledwie 1/12 powierzchni upraw regionu, mogą z kolei poszczycić się takimi gatunkami jak: viura (macabeo), malvasia, garnacha blanca, tempranillo blanco, maturana blanca, verdejo. Z międzynarodowych szczepów w Rioja uprawia się między innymi chardonnay oraz sauvignon blanc.

Rioja niejedno ma imię

Klasyfikacja w obrębie Denominacion de Origen Calificada (DOCa) Rioja oparta jest na długości dojrzewania wina w beczkach oraz butelkach. Informacje na temat kategorii jakościowej wina znajdziemy z przodu butelki lub na kontretykiecie. DOCa Rioja przyznaje następujące kategorie:

• Vino joven – młode wina Rioja klasyfikowane jedynie jako wina garantia de origen. Wina z tym oznaczeniem trafiają na rynek kilka miesięcy po zbiorze. Zazwyczaj nie posiadają one kontaktu z dębem, lecz mogą fermentować w drewnianych kadziach.
• Roble – to dość młoda kategoria win. W tym przypadku winiarze poddają tego rodzaju wina krótkiemu okresowi starzenia w dębowych beczkach (minimum sześć miesięcy). Można by rzec, iż Roble to takie Vino joven, wzbogacone głębszym aromatem nut dymnych, przyprawowych i korzennych.
• Crianza jest winem leżakującym w bodegas przez co najmniej dwa lata – licząc od 1 października roku zbiorów. Przez rok jest ono starzone w dębowych beczkach, a pozostały okres w butelkach. Białe i różowe wina dojrzewają przez półtora roku bez konieczności starzenia w beczkach. Crianza jest najpopularniejszym hiszpańskim winem starzonym w dębie z apelacji Rioja.
• Reserva nie może opuścić bodegi przez co najmniej trzy lata. Jest starzone w beczkach dębowych, gdzie minimalny okres leżakowania wynosi dwanaście miesięcy. Pozostały czas zarezerwowany jest dla dojrzewania w butelkach.
• Gran Reserva – na te wina trzeba czekać co najmniej sześćdziesiąt miesięcy. W przypadku Gran Reservy okres dojrzewania w trzystutrzydziestolitrowych, dębowych beczkach wynosi osiemnaście miesięcy. Przez kolejne miesiące wino czeka w butelkach na opuszczenie bodegi. Natomiast w przypadku win białych i różowych czas ich dojrzewania wynosi cztery lata, z czego przynajmniej pół roku w beczkach. Warto również wspomnieć, iż niezależnie od kategorii win, poza Vino joven, wszystkie wina dojrzewają w dębowych beczkach o pojemności maksimum 330 litrów.

Przed wyborem kolejnej butelki wina Rioja, warto więc zwrócić uwagę, co towarzyszy nazwie Rioja na etykiecie.